Μια Κίνηση Βάσης ορίζεται ως μια κίνηση από ανθρώπους των οποίων οι δράσεις καθορίζονται από μια κοινή Ανάγκη και η οργάνωση τους καθορίζεται από την Ανάγκη αυτή.
Ένα παράδειγμα για να γίνει αυτό πιο κατανοητό:
Σε ένα χωριό η “Βάση” είναι οι κάτοικοι και η κορυφή της οργανωτικής πυραμίδας είναι η δημοτική αρχή. Ο δήμαρχος έχει πάρει την εκλογή από τους κατοίκους ώστε να καλύπτει τις ανάγκες τους σε θέματα τοπικής διαχείρισης κλπ.
Ας υποθέσουμε τώρα ότι η πλατεία του χωριού αυτού δεν είναι σε καλή κατάσταση. Σε πολλά σημεία υπάρχουν σκουπίδια, κάποιες πλάκες έχουν σπάσει, τα παγκάκια δεν είναι πια καθαρά και όμορφα βαμμένα και η γενικότερη εικόνα της πλατείας δεν είναι στην κατάσταση που θα ήθελαν οι κάτοικοι.
Σύμφωνα με την πιο καθιερωμένη αντίληψη, περί τοπικής αυτοδιοίκησης και κυρίως περί τοπικής αυτοδιαχείρισης, το πιο πιθανό είναι οι κάτοικοι να αναμένουν από τη δημοτική αρχή να αντιληφθεί το πρόβλημα (με ή χωρίς τη βοήθεια τους) και να φτιάξει την πλατεία όπως θα ήθελαν (με ή χωρίς τη βοήθεια τους). Αυτή είναι μια τυπική μορφή οργάνωσης από επάνω προς τα κάτω.
Μια οργάνωση από κάτω προς τα επάνω, δηλαδή μια κίνηση Βάσης, θα ήταν: Οι κάτοικοι διαπιστώνουν ότι υπάρχει ανάγκη να βελτιωθεί η κατάσταση της πλατείας. Συναποφασίζουν το πώς θέλουν να φτιάξουν την πλατεία τους και σχεδιάζουν το πως θα υλοποιήσουν το σχέδιο βασιζόμενοι στις δικές τους δυνάμεις και την εθελοντική προσφορά τους. Στη συνέχεια έρχονται σε επαφή με τη δημοτική αρχή ώστε να πάρουν την απαραίτητη άδεια και να συζητήσουν το κατά πόσο ο δήμος έχει τη δυνατότητα και επιθυμεί να βοηθήσει. Θα μπορούσαν επίσης να έρθουν σε επαφή και με άλλους τοπικούς παράγοντες, με συλλόγους κλπ για να ζητήσουν βοήθεια. Το βασικό χαρακτηριστικό είναι ότι μια κοινή Ανάγκη, μιας ομάδας κατοίκων, ορίζει μια κοινή Ενέργεια και από εκεί και πέρα η βοήθεια από την κορυφή της οργάνωσης και από οποιονδήποτε θέλει να συνεισφέρει είναι προφανώς ευπρόσδεκτη και κάθε συνεργασία καλοδεχούμενη. Η βασική φιλοσοφία ενός κινήματος βάσης είναι αυτή. Μια τέτοια κίνηση δεν έχει ως στόχο να εκτοπίσει και να σταθεί απέναντι στους δημοτικούς φορείς, τους συλλόγους και τους διάφορους παράγοντες ενός τόπου. Αντίθετα έρχεται να τους συμπληρώσει όταν, όπου και εάν χρειάζεται. Εξάλλου, όπως είπαμε, οι Ανάγκες είναι αυτές που χαρακτηρίζουν τις δράσεις της.
Και γιατί τονίζω την Ανάγκη ως τον μοναδικό καθοριστικό παράγοντα; Διότι η δημοτική αρχή δραστηριοποιείται κυρίως λόγω της συνταγματικά καθορισμένης επιταγής για κοινωνικά ωφέλιμη διαχείριση ενός τόπου - και καλά κάνει. Οι σύλλογοι προσφέρουν σύμφωνα με τον χαρακτήρα τους ο οποίος και καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τις δράσεις τους (λαογραφικός, πολιτιστικός, αθλητικός κλπ) - και καλά κάνουν. Οι τοπικοί οικονομικοί παράγοντες δρουν έχοντας σε μεγάλο βαθμό ως γνώμονα τις οικονομικές απαιτήσεις των επιχειρήσεων τους ώστε να παραμείνουν βιώσιμες - και καλά κάνουν. Μια κίνηση βάσης οδηγείται από μια συγκεκριμένη ανάγκη που έχει παρουσιαστεί και την οποία κάποιοι κάτοικοι, αφού προβούν σε κάποια συγκεκριμένη δράση, θεωρούν ότι μπορούν να καλύψουν. Φυσικά δεν μπορεί πχ μια κίνηση βάσης, αν διαπιστώσει ότι υπάρχει ανάγκη να αλλαχθεί ένας μετασχηματιστής σε κάποιο σημείο της πόλης, να συνθέσει μια ομάδα εθελοντών κατοίκων και να πάει να τον αντικαταστήσει, προφανώς ο τρόπος δράσης ώστε να καλυφθεί η συγκεκριμένη ανάγκη θα είναι διαφορετικός (πχ μπορεί να αρκεί μια απλή ενημέρωση στο δήμο).
Βλέπουμε λοιπόν ότι η κάθε μία από τις 4 κοινωνικές συνιστώσες που παρουσίασα έχει τη δυνατότητα να προσφέρει, η κάθε μία με τον τρόπο της και σύμφωνα με τις δυνατότητές της. Επίσης δεν σημαίνει ότι κάποιος αν συμμετέχει σε μία δεν μπορεί να συμμετέχει και σε κάποια άλλη, θα μπορούσε να συμμετέχει σε όλες.
Αν κάποια από τις 4 αυτές κοινωνικές δομές δεν μπορέσει να ανταποκριθεί θα ατροφήσει και εν τέλει να πάψει να αποτελεί τμήμα της κοινωνίας. Κάποια άλλη δομή θα έρθει να καλύψει το κενό.
-- Πολλά μπορούν να λεχθούν όσον αφορά τη γενικότερη φιλοσοφία της κοινωνικής οργάνωσης Bottom-Up και τις προοπτικές της άλλα δεν είναι στις προθέσεις του παρόντος κειμένου. Απλά προσπάθησα εδώ να κάνω μια εισαγωγή του τρόπου αυτού οργάνωσης στην παρούσα κατάσταση και κυρίαρχη σκέψη περί τοπικής δράσης και αυτοδιαχείρισης και στο πώς θα μπορούσε να συνεργαστεί με τις υπάρχουσες δομές.
-- Τα κινήματα βάσης έχουν μακρά παρουσία σε πολλές χώρες της Ευρώπης (κυρίως στην Ισπανία αλλά και με κάποιες διαφοροποιήσεις στη Γερμανία και την Αγγλία). Έχουν παίξει και παίζουν καθοριστικό ρόλο στην τοπική (κυρίως) αυτοδιοίκηση και αυτοδιαχείριση. Πλέον εμφανίζονται και στην Ελλάδα όλο και περισσότερο. Κάθε ένα έχει τα δικά του χαρακτηριστικά, τη δική του φιλοσοφία και κυρίως τη δική του στρατηγική στον τρόπο δράσης. Η κίνηση ενάντια στα διόδια έχει συσταθεί από κατοίκους που έχουν αναγνωρίσει ως κοινή τους ανάγκη την ελεύθερη χρήση των δημόσιων δρόμων, οι Atenistas στην Αθήνα (και αντίστοιχες κινήσεις σε άλλες πόλεις) δρουν κυρίως με βάση την κοινή τους ανάγκη για καθαριότητα στην πόλη τους, ομάδες δενδροφύτευσης δρουν με βάση την ανάγκη τους για μια πιο πράσινη πόλη κλπ.
Δημήτρης Κιτσικόπουλος
dasos22350@gmail.com
Δημήτρης Κιτσικόπουλος
dasos22350@gmail.com
